به طور کلي بررسي تاريخچه تشکيل نيروي زميني در ايران را مي‌توان از زمان شروع تاريخ مدون آن يعني دوره مادها مورد بررسي قرار داد که افراد اين نيرو به دو دسته سواره نظام و پياده نظام تقسيم مي‌شدند. سپس با تشکيل حکومت هخامنشيان توسط کورش هخامنشي، اين نيروها تحت فرماندهي يک نفر درآمده و شکل و سازمان منسجم‌‌تري يافتند.
در زمان داريوش هخامنشي استعداد نيروي زميني به 700 هزار نفر افزايش يافت و رسته‌هاي پياده، سواره، اراده‌سواران، مهندسان، نفت‌اندازان، کارگزاران و سربازان جاويد شکل گرفت.
اشکانيان نيروي زميني را به دو گروه سواران و پيادگان تقسيم کردند و اهميت بيشتري براي رسته سواران قائل بودند. در دوره ساسانيان هم پادگان‌هاي هميشگي ايجاد شد و هزينه سپاهيان و مزد سربازان از سوي دولت پرداخت گرديد.
پس از آمدن مسلمانان به ايران و فروپاشي حکومت ساسانيان، اميران عرب، نيروهايي نيز از ايرانيان در زير فرمان خود داشتند که در ميدان‌هاي جنگ پيکار مي‌کردند و پس از مدتي همين نيروها علم استقلال برافراشتند و در گوشه و کنار ايران حکومت‌هايي تشکيل دادند که داراي ارتش مخصوص خود بود و در اين ارتش‌ها، همان شيوه‌هاي جنگ نياکان خود را به‌کار مي‌بردند. صفاريان، ديلميان، سامانيان و ساير حکومت‌هاي متقارن از جمله اين حکومت‌ها بودند. با روي کار آمدن صفويان، ارتش داراي سازماني متشکل و هماهنگ‌تر شد و نيروي زميني ارتش به چهار دسته:
1- سواران
2- پيادگان
3- توپچيلر (توپخانه)
4- نسقچيلر (راهدار و راهبان سپاهيان) تقسيم گشت.
وضعيت نيروي زميني در دوره افشاريه هم تقريباً شبيه زمان صفويه بود، اما با کشته شدن نادرشاه، آرامش و مرکزيتي که او پديد آورده بود، به يکباره از ميان رفت و آشفتگي و بي‌سرو ساماني در ارتش تا نخستين دهه سيزدهم هجري و آغاز فرمانروايي محمد‌خان قاجار ادامه يافت.
در دوره قاجاريه با همت و تلاش ميرزا تقي‌خان امير کبير که به حق مقام شامخي در تاريخ ارتش ايران دارد و سپس عباس ميرزا، سازمان ارتش ايران مجدداً به صورتي منسجم و هماهنگ در آمد و ارتش ايران به “10تومان” تقسيم شد که هر تومان متشکل از چهار تا 11 فوج و فرمانده هر فوج يک سرتيپ بود.
به‌طور کلي نيروي زميني ارتش اين دوره را بخش‌هاي زير تشکيل مي‌دادند: 1) قشون جنوب ايران، 2) ديويزيون قزاق، 3)بريگاد مرکزي، 4) نظام ايالات و ولايات، 5) قواي داوطلب شرقي، 6) ژاندارمري، 7) امنيه و قواي مشابه، 8) پليس منظم و 9) پليس ايالات و ولايات.
در دوره حکومت رضاخان پهلوي توجه زيادي به امر نظام و اصلاحات وسيع در ارتش مي‌شد. در ضمن اين اصلاحات، ايران به پنج حوزه نظامي بزرگ تقسيم شد که بايد آن را مبدأ تشکيل نيروي زميني ارتش به صورت اصولي و تقريباً به‌شکل امروزي آن دانست. اين پنج حوزه شامل: لشکر مرکز، لشکر شمال غرب، لشکر شرق يا خراسان، لشکر جنوب و لشکر غرب مي‌شد. سپس طي سال‌هاي 1314 تا 1320، تحولات اساسي ديگري در سازمان نيروي زميني ارتش به‌وجود آمد و اين سازمان شامل پنج لشکر، چهار تيپ مستقل، دو واحد توپخانه 105 بلند و ضد هوايي شد. در سال 1314 شمسي، درجات نظامي نيز تعيين و اعلام گرديد.
در اين زمان، مدارس مختلف نظامي مانند مدرسه ديويزيون(براي ديويزيون قزاق)، مدرسه نظام مشير‌الدوله(براي بريگاد مرکزي)، مدارس افسيه و سوزافسيه(براي ژاندارمري و کلاس‌هاي بيطاري) که قبلاً در زمان قاجاريه تشکيل شده بودند، درهم آميخته شدند و براي اولين بار مؤسسه‌اي به‌نام مدارس نظام کل قشون ايجاد شد. در ادامه، اين مدارس به سه مدرسه جداگانه: 1-مدرسه ابتدايي نظام، 2-مدرسه متوسطه نظام و 3-مدرسه عالي نظام تبديل شدند که نام اين سه مدرسه نيز در سال 1314 به‌ترتيب به دبستان نظام، دبيرستان نظام و دانشکده افسري تغيير يافت.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و پيدايش تغيير و تحولات اساسي در بخش‌هاي مختلف کشور، از جمله ارتش؛ نيروهاي انقلابي موجود در ارتش که بيشتر آنان طي سال‌هاي گذشته نيز هدايت افراد انقلابي و مذهبي ارتش را بر عهده داشتند، با توجه به وضعيت کشور و بروز هرج و مرج در نقاط مرزي، در زمان شروع تهاجم رژيم عراق به کشورمان که نيروهاي ارتش از انسجام و هماهنگي لازم برخوردار نبودند، به مقابله با دشمن م شتافتند.
نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران در طول هشت سال دفاع مقدس، 45 عمليات گسترده و مؤثر عليه نيروهاي م انجام داد که بيشتر آنها منجر به آزادسازي بخش عمده‌اي از خاک اشغال شده کشورمان شد و ضربات جبران‌ناپذيري بر پيکره ماشين جنگي عراق وارد گرديد.
همزمان با عمليات‌هاي نظامي اين نيرو، کارکنان فداکار و متعهد جهاد خودکفايي آن، دوشادوش ساير نيروهاي درگير در جنگ، ضمن بازسازي و تعمير و تدارک وسايل و قطعات آسيب‌ديده؛ منشأ خدمات بسيار ارزشمندي براي نيروهاي نظامي کشور شدند و اقدام به ساخت قطعات مورد نياز کردند.
در زمينه امور آموزشي نيز اقدامات زيادي انجام گرفت تا نيروي زميني ارتش به نيرويي منسجم و مبتني بر علم روز درآيد.
اکنون با گذشت 25 سال از پايان جنگ تحميلي؛ نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران با گذر از دوران سازندگي و تعمير تجهيزات و امکانات مورد استفاده خود در جنگ، با استفاده از نيروهاي متخصص و مهندسان، توانسته است که تسليحات و تجهيزات نظامي متعددي را طراحي و توليد کند و به مرحله خودکفايي برسد.
از نظر نيروي انساني نيز، با گزينش و استخدام نيروهاي متعهد، مومن و تحصيلکرده، نيروهاي آماده‌اي را جهت دفاع از کشور و نظام جمهوري اسلامي ايران تربيت کرده است.
درباره این سایت